Devlet Denetleme Kurulu ile ilgili değişiklik 31.1.2025’de TBMM’de kabul edildi.  

YİNE BİR TORBA YASA!!!!

Torbanın içinde Devlet Denetleme Kuruluna ilişkin değişiklik de kanunlaştı…

Yeni düzenlemeyle, Devlet Denetleme Kurulu’nun Cumhurbaşkanı tarafından görevlendirilen “ilgili kurul üyesi” veya “denetçisi”, herhangi bir yargı kararı olmaksızın kamu görevlilerini, denetimi güçleştiren davranışlarda bulunulması, görevde kalmanın kamu zararını artıracağının anlaşılması, suç delillerinin karartılma şüphesi veya kamu hizmeti gerekleri açısından görevde kalmanın sakıncalı görülmesi halinde görevden alabilecek. 

62 iktidar milletvekili imzasıyla 10 Ocak 2025 tarihinde verilen Kanun Teklifi,

31 Ocak 2025 tarihinde kabul edildi:

https://www.tbmm.gov.tr/Yasama/Kanun-Teklifleri-Sonuc

 

GENEL GEREKÇE:

Hazırlanan Kanun Teklifi ile son dönemde vatandaşlarımızdan gelen talepler  ile ?? kamu kurum ve kuruluşlarımızın ihtiyaçlarının karşılanması ve Anayasa Mahkemesince verilen iptal kararlarının oluşturacağı hukuki boşluğun doldurulması !!!??? ve uygulamada yaşanabilecek tereddütlerin giderilmesi amacıyla çeşitli konularda kanuni düzenlemelerin hayata geçirilmesi amaçlanmaktadır.

Yapılan bu düzenlemeler ile;

Devlet Denetleme Kurulunun Kamuya yararlı derneklerle vakıflar, kooperatif ve birliklere ilişkin görevlerine, Kurulda görev yapan denetçilerin görev ve yetkilerine ve belirli hallerde ilgili Kurul üyesi veya denetçinin görevden uzaklaştırma tedbirini önermesine bu tedbiri memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında uygulamasına yönelik 2443 sayılı Kanunda değişiklik yapılmaktadır.

MADDE gerekçesi:

Madde 1: Anayasa Mahkemesinin 1/2/2024 tarihli ve 2021/113 Esas, 2024/29 Karar sayılı karan ile 5 sayılı Devlet Denetleme Kurulu Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde yer alan “…vakıflarda, kooperatiflerde, birliklerde ve bu kurum ve kuruluşların her türlü ortaklık ve iştiraklerinde...” ibaresi iptal edilmiştir.

Anayasa Mahkemesinin iptal kararı ile Anayasa hükmünde mevcut olmasına rağmen 5 sayılı CBK’da yer alan vakıflarla ilgili düzenleme bütünüyle yürürlükten kalkmış olup vakıflar yönünden hukuksal boşluk oluşmuştur. Kooperatifler, birlikler ve bu kurum ve kuruluşların her türlü ortaklık ve iştirakleri ise, gerekçeli kararda belirtildiği üzere. Anayasanın 104 üncü maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci ve üçüncü cümleleri uyannca CBK ile düzenlenemeyen, kanunla düzenleme yapılması gereken alanda kalmaktadır. Anayasanın 108 inci maddesi uyarınca Devlet Denetleme Kurulunun görevleri Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde düzenlenmekle birlikte bu görevlerden Anayasa Mahkemesinin anılan kararı ile iptal edilen hususların kanunla düzenlenmesi amaçlanmaktadır.

MADDE 2- 5 sayılı Devlet Denetleme Kurulu Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 12 nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan; “Grup başkanı ve denetçiler denetim görevi mucibince, denetim kapsamına dahil kurum ve kuruluşların teftiş, denetim veya bu maksatla kurulmuş birimlerinin görev, yetki ve sorumluluklarını haizdir.” şeklindeki hüküm Anayasa Mahkemesinin 1/2/2024 tarih ve 2021/113 Esas; 2024/29 sayılı Kararı ile iptal edilmiştir.

MADDE 3- Anayasa Mahkemesinin 11/11/2021 tarih ve 2018/121 Esas; 2021/84 sayılı Karan ile 5 sayılı CBK’nın 6. maddesinin birinci fıkrasında yer alan “…tedbiri uygulayabilir veya…” ibaresi Anayasaya aykırı görülerek iptal edilmiştir. Söz konusu maddenin iptal gerekçesinde; Anayasanın 108 inci maddesi gereğince;

Devlet Denetleme Kurulu tarafından derneklerde yapılacak denetlemeler sırasında dernek görevlileri hakkında da görevden uzaklaştırma tedbiri uygulanabileceğinden bahisle, söz konusu hükmün dernek görevlileri yönünden Anayasanın 33 üncü maddesinde yer alan dernek kurma hakkına yönelik bir sınırlama niteliğinde olduğu, bu bağlamda söz konusu CBK hükmünün kapsamı itibarıyla Anayasanın İkinci Kısım İkinci Bölümünde yer alan kişi hakları ve ödevleri ile ilgili bir düzenleme içerdiği. Anayasanın 104 üncü maddesinin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesi uyarınca CBK ile düzenlenemeyecek alan içerisinde kaldığı ve bu nedenle Anayasaya aykm olduğu belirtilmiştir.

Madde ile 5 sayılı CBK’da DDK’ya verilen yetkiler arasında yer alan “Görevden Uzaklaştırma” tedbiri hakkında, memurlar ve diğer kamu görevlilerini kapsayacak şekilde Anayasa Mahkemesi kararının iptal gerekçesine uygun olarak düzenleme yapılması amaçlanmaktadır.

 BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN

Kanun No. 7539                                                  Kabul Tarihi: 31/1/2025     

https://cdn.tbmm.gov.tr/KKBSPublicFile/D28/Y3/KanunMetni/95cfd12a-af46-4c6e-a7fe-9f80c4d6a428.htm

MADDE 1- 1/4/1981 tarihli ve 2443 sayılı Devlet Denetleme Kurulu Başkan ve Üyelerine İlişkin Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanunun adı “Devlet Denetleme Kuruluna İlişkin Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun” şeklinde değiştirilmiş ve mülga 2 nci maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir.

Kamuya yararlı derneklerle vakıflar, kooperatif ve birliklere ilişkin görevler:

 MADDE 2- Devlet Denetleme Kurulu kamuya yararlı derneklerle vakıflarda, kooperatiflerde, birliklerde ve bu kurum ve kuruluşların her türlü ortaklık ve iştiraklerinde her türlü idari soruşturma, inceleme, araştırma ve denetleme yapabilir.”

MADDE 2- 2443 sayılı Kanunun mülga 5 inci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir.

“Denetçilerin görev ve yetkileri:

MADDE 5- Denetçilerin görevleri şunlardır:

a) Denetim ve soruşturma grupları içinde görev onayları ve/veya grup çalışma programlarıyla verilen konularda denetim, inceleme, araştırma ve soruşturma yapmak.

b) Denetlemelerde görevlendirildikleri konularla ilgili olarak kurum ve kuruluşlar ve bankalar dahil diğer gerçek ve tüzel kişilerle yazışma yapmak, bilgi ve belge ile açıklamalarda bulunulmasını istemek.

c) Raporlar hazırlamak ve Kurul toplantılarında açıklamalarda bulunmak.

ç) Mevzuatla verilen görevleri yapmak.

d) Kurul Başkanı ve ilgili Kurul üyesinin verdiği işleri yapmak.

Kurul üyeleri ve denetçiler denetim görevi mucibince, denetim kapsamına dahil kurum ve kuruluşların teftiş, denetim veya bu maksatla kurulmuş birimlerinin görev, yetki ve sorumluluklarını haizdir.”

MADDE 3- 2443 sayılı Kanunun mülga 6 ncı maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir.

“Görevden uzaklaştırma:

MADDE 6- İlgili Kurul üyesi veya denetçi;

  1. a) Denetlemeler sırasında denetimi güçleştiren veya engelleyen davranışlarda bulunan,
  2. b) Görevde kalması halinde kamu zararını artıracağı anlaşılan,
  3. c) Suç delillerini karartacağı anlaşılan,

ç) Kamu hizmetinin gerekleri yönünden görevi başında kalmasında sakınca görülen, her kademe ve rütbedeki görevliler hakkında görevden uzaklaştırma tedbirinin uygulanmasını yetkili makamlara önerebilir, memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında bu tedbiri uygulayabilir.

Görevden uzaklaştırma tedbirine ilişkin gerekçeli yazı, görevden uzaklaştırılanın atamaya yetkili amirine, Kurul Başkanına ve diğer ilgililere bildirilir.

Denetlemeler sırasında görevden uzaklaştırma gerekçesinin ortadan kalkması, denetlemeler sonunda suç işlendiğinin belirlenememesi veya disiplin yönünden memurluktan çıkarma dışında bir ceza önerilmesi halinde, ilgili denetim veya soruşturma grubunca hazırlanacak yazı veya rapor üzerine, görevden uzaklaştırılan, atamaya yetkili amir tarafından derhal görevine başlatılır.

Görevden uzaklaştırma tedbiri uygulamasına ilişkin iş ve işlemler öncelikle tamamlanır.”

MADDE 9- Bu Kanun hükümlerini Cumhurbaşkanı yürütür.

 

Soru:  Bu durumda Dernekleri, Vakıfları denetleme yetkisi kime ait???

Yukarıda yer verilen 31 Ocak 2025’de TBMM’de kabul edilen DDK ile ilgili kanun değişikliğine göre:

“Devlet Denetleme Kurulu, kamuya yararlı derneklerle vakıflarda, kooperatiflerde, birliklerde ve bu kurum ve kuruluşların her türlü ortaklık ve iştiraklerinde” her türlü idari soruşturma, inceleme, araştırma ve denetleme  yapabilecektir.

OYSA,

  • Türkiye’de Dernekleri denetleme yetkisi İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğüne aittir.

Bkz. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI DERNEKLER DENETÇİLERİ DENETİM REHBERİ:

(Madde: 2;3;4)

  • Türkiye’de Vakıfları denetleme yetkisi Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğüne  

Vakıfların, şube ve temsilciliklerinin amaca ve yasalara uygunluk denetimi ile iktisadî işletme ve iştiraklerinin faaliyet ve mevzuata uygunluk denetimi Vakıflar Genel Müdürlüğünce yapılır.

Vakıf yöneticileri mahkeme kararı olmaksızın görevlerinden uzaklaştırılamazlar. (Vakıflar Kanunu md. 10/son fıkra)..

Bu nedenle DDK’ya verilen bu yetkiye ilişkin düzenlemenin acilen Anayasa Mahkemesine götürülmesi gerekiyor….

Nitekim, AYM, 2021’de benzer bir düzenlemeyi Anayasa’ya aykırı bularak iptal etmişti. 5 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile benzer bir düzenleme getirilmiş, ancak AYM bu girişimi Anayasanın 33. Maddesindeki dernek kurma hakkına aykırı bulmuştu. İktidarın ikinci girişimi de yine bir torba yasaya eklenen madde ile olmuş, muhalefetin tepkisiyle bu madde yasa teklifinden geri çekilmişti.

CHP, DDK’da yapılan yeni düzenlemenin de iptal edilmesi ve yürürlüğünün durdurulması için “ivedi şekilde” AYM’ye başvuracağını bildirdi.

Hukuka Huzura Hasret ülkemde bu hukuksuzlukların son bulması için mücadeleye devam…. 

Önceki İçerikADD – Devrim Yasamız Medeni Kanun
Sonraki İçerikUluslararası Belgelerde Kadın Erkek Eşitliği